Niet alleen meer lokaal

Gemeenten hebben steeds meer grote, complexe taken gekregen die ze niet alleen kunnen oppakken. “Pak problemen aan op de schaal waarop ze spelen,” adviseert Marcel. “Vraagstukken die gemeentegrenzen overstijgen, moet je niet lokaal in je eentje willen oplossen. Dat lukte vroeger, maar nu niet meer.”

Schaalvergroting vergroot bovendien de zichtbaarheid. “Wie in Brussel, Den Haag of het provinciehuis gehoord wil worden, moet samen optrekken. En samenwerken loont: als jij iets brengt, krijg je er meestal ook iets voor terug.”

Regie houden

De uitdaging is volgens Marcel om inwoners te laten merken wat ze aan die samenwerking hebben. “Het moet bijdragen aan een regio waar het prettig wonen, werken en leven is. RNOB noemt dat ’t Goeie leven, en dat klinkt mooi, maar maak het concreter. Wat betekent het precies? En hoe verhoudt dit zich tot omliggende regio’s? Brainport Eindhoven bijvoorbeeld groeit explosief: er worden halve steden bijgebouwd en enorme bedrijventerreinen ontwikkeld. Dat heeft onvermijdelijk invloed op Noordoost-Brabant. Vraag jezelf af: wat hebben wij als regio Brainport te bieden?” 

De boodschap van de bijzonder hoogleraar is duidelijk: “wil je als regio zelf je koers bepalen, dan moet je keuzes maken. Als je dat niet doet, doen anderen dat voor je.” 

Vier samenwerkingskrachten

Marcel onderscheidt vier krachten die binnen regionale samenwerking spelen en die samen een sterke regio vormen:

• Besliskracht – besluiten nemen op het schaalniveau waar ze het meeste effect hebben.
• Uitvoeringskracht – gezamenlijk projecten realiseren als afzonderlijke gemeenten te klein zijn in middelen of capaciteit.
• Lobbykracht – samen invloed uitoefenen in Den Haag, Brussel en bij de provincie.
• Meewerkkracht – actief meedoen aan programma’s van anderen, zodat je er later ook iets voor terugkrijgt.

“RNOB zet stappen, de samenwerking groeit” ziet Marcel. “Er komt een agenda met meer focus en de governance wordt versterkt. Maar qua lobbykracht is nog winst te behalen. Daarvoor is een sterk gemeenschappelijk verhaal nodig dat ook geladen wordt. ’t Goeie leven zegt Den Haag niets als je niet uitlegt wat je bedoelt.”

Botsen mag – en moet

Samenwerken gaat niet altijd harmonieus, benadrukt Marcel. “Zonder wrijving geen glans. Af en toe moet het kunnen botsen.” In Noordoost-Brabant is dat lastig; de Brabantse gezelligheid voert vaak de boventoon. “De regionale samenwerking is nog vrij informeel. Dat past bij de cultuur van deze regio. Men houdt het graag laagdrempelig en luchtig, maar een informele sfeer en een stevig debat gaan lastig samen.”

Zijn advies om dit te doorbreken? “Zorg voor een veilige omgeving, duidelijke structuur en vaste spelregels. Overweeg een externe voorzitter, zodat bestuurders zich vrij voelen elkaar de waarheid te zeggen. En benoem de urgentie: ’t Goeie leven staat onder druk – als we niet oppassen, dan…”

Verschillen maken sterk

De regio hoeft geen eenheidsworst te worden, vindt Marcel. “Noordoost-Brabant is divers: stedelijke gebieden als ’s-Hertogenbosch en Oss, transport en logistiek in Land van Cuijk, de maakindustrie in Meierijstad en het landelijk gebied. Die verschillen zijn juist een kracht, maar dan moet je daar wel een duidelijke boodschap bij hebben. Onderwijs kan bijvoorbeeld een verbindende factor zijn, net als de landbouwtransitie of natuurontwikkeling in de Peel. Leg er geen ‘gezelligheidsdeken’ overheen, want dan verlies je de meerwaarde.”

Bestuurlijke regio-heidag: kiezen en vertellen

Marcel was keynote spreker tijdens de Strategische heidag voor bestuurders op 19 september jl. Daar zag hij veel energie. “Mensen willen echt de schouders eronder zetten, maar ze worstelen met de vraag: wat bindt ons? Mijn boodschap: durf te kiezen en bepaal samen wat je als regio wilt betekenen voor Brabant, Nederland en Europa. Vertel dat, zowel binnen de regio als in Den Haag en Brussel.” 

Een belangrijk resultaat is dat RNOB de inzichten van deze dag, samen met Marcel, vastlegt in een overdrachtsdocument voor nieuwe bestuurders. “Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2026 komen er nieuwe portefeuillehouders. Het is belangrijk om opgedane kennis en inzichten mee te geven en ze snel te laten weten aan welke tafels ze moeten aanschuiven.”

Betrek de raden

Tot slot vindt Marcel het belangrijk om de gemeenteraden en algemene besturen van de waterschappen actief bij de regionale samenwerking te blijven betrekken. “Zij willen vooral weten: wat levert het mijn stad of dorp op? Leg uit dat investeren in de regio ook hún inwoners ten goede komt. Organiseer regionale bijeenkomsten waar raadsleden niet alleen worden geïnformeerd, maar ook meepraten over grote ontwikkelingen. De Verenigde Voorbereidende Bijeenkomst met Raadsleden en AB-waterschappen voldoet hier bijvoorbeeld aan. Naast de strategische agenda kunnen daar ook belangrijke regionale vraagstukken specifiek geagendeerd worden. Zo maak je van regionale samenwerking een gedeelde verantwoordelijkheid.” 

Een sterke regio begint bij eigen regie. “Noordoost-Brabant heeft alles in huis om de regio van ’t Goeie leven te zijn. Maar alles staat of valt met de kracht en de moed om samen duidelijke keuzes te maken", sluit Marcel af.