“Als het ingewikkeld is, zoek elkaar dan op”

Gezonde samenwerkingscultuur

Dat lukt in Brabant opvallend goed. Joan ziet dagelijks de kracht van de regionale samenwerking, zowel vanuit zijn eerdere werk bij Metropool Regio Eindhoven (MRE) als nu bij RNOB. “We hebben in Brabant een gezonde samenwerkingscultuur. Niet alleen gericht op ‘what’s in it for me’, maar echt op de gezamenlijke opgave. Dat maakt dat we verder komen dan dat we als afzonderlijke gemeenten en waterschappen ooit zouden kunnen. En soms betekent dat: je eigen belang even loslaten ten gunste van het algemeen belang. RNOB pakt hierin een verbindende rol: we brengen gemeenten, waterschappen en partners samen om gezamenlijke keuzes te maken die individuele partijen niet alleen kunnen nemen.”

Gemeente te klein

“Net zoals Nederland te klein is om in z’n eentje te zorgen voor vrede en veiligheid in de wereld, is een gemeente te klein om opgaven in het landelijk gebied alleen te dragen”, vergelijkt Joan. Waar mensen vroeger werkten, woonden en leefden binnen dezelfde plaats, ziet het dagelijks leven er nu anders uit. “Kinderen gaan naar scholen buiten hun dorpskern, ouders werken in andere gemeenten en recreëren in de regio. Onze inwoners bewegen zich regionaal, dus moeten wij als overheden dat ook doen.” Dat maakt samenwerking op regionaal niveau onmisbaar.

Grote veranderingen

Juist in het landelijk gebied voltrekken zich grote veranderingen. De agrarische sector professionaliseert, bedrijven worden groter, er is een stevige beweging richting verduurzaming en gezondere bedrijfsvoering. Tegelijkertijd komen er nieuwe functies bij die vroeger geen plek hadden op het platteland: energieopwekking, zorg, recreatie, wonen, nieuwe economische activiteiten.

“Het systeem zoals het was, loopt vast”, zegt Joan. “De natuur is aangetast, de waterkwaliteit is achteruitgegaan en de ruimte staat onder druk. Dat móét anders. De agrarische sector is veerkrachtig genoeg om te vernieuwen, maar de omslag moet wel gemaakt worden.”

Hoewel inwoners op korte termijn misschien niet direct grote veranderingen zullen zien, zijn die veranderingen wel degelijk merkbaar op de lange termijn. “Gebieden worden mooier, de leefomgeving gezonder en er komen kansen bij voor ondernemers in het landelijk gebied. Waterschappen bijvoorbeeld zetten nu al concrete stappen op gebied van water vasthouden, natuur versterken en gebieden opnieuw inrichten.”

Borging van de integraliteit

Binnen het programma Vitaal landelijk gebied komen veel regionale vraagstukken samen. “Balans vinden tussen opgaven die elkaar soms bijten – landbouw, natuur, energie, woningbouw, economie – is misschien wel de grootste uitdaging”, vindt Joan. RNOB speelt hierin een belangrijke regierol. "Integraliteit begint met een gezamenlijke toekomstvisie", legt hij uit. "Hoe ziet de toekomst van dit gebied eruit? Wat kan hier gebeuren, wat moet hier gebeuren en welke problemen moeten we oplossen? Die blik is altijd langjarig: vijftien jaar vooruit. Pas daarna ga je kijken wie welke rol heeft en welke investeringen nodig zijn." 

RNOB brengt programma’s en partijen bij elkaar, organiseert gesprekken en zorgt ervoor dat alle belangen op tafel komen. “Dat is nodig”, zegt Joan. “Want een gebiedsontwikkeling kun je nooit vanuit één dossier bekijken. Samenwerking is de enige manier om tot goede afwegingen te komen.”

NOVEX De Peel: samenwerken waar het echt complex wordt

Dat integrale samenwerking onmisbaar is, blijkt bij uitstek in NOVEX De Peel – één van de drie landelijke gebieden in Nederland waar het Rijk zich langjarig aan heeft verbonden. De vraagstukken in De Peel zijn zo complex dat een aparte aanpak nodig is: natuurherstel, landbouwverandering, energietransitie en wateropgaven lopen hier volledig door elkaar.

In NOVEX De Peel werken 18 gemeenten, twee provincies, vier regio’s, twee waterschappen en het Rijk met elkaar samen. En hoewel de naam anders doet vermoeden, omvat het programma een veel groter gebied. In Noordoost-Brabant behoren zelfs alle gemeenten tot het werkgebied. Inmiddels zijn er drie grote stappen gezet: er is een gezamenlijke toekomstvisie voor De Peel ontwikkeld, alle relevante partijen zitten aan tafel én er is een impulsregeling voor kleine projecten die vernieuwing op gang brengen. Ook in Noordoost-Brabant. “We hebben al drie rondes gehad. Het gaat om relatief kleine bijdragen, maar met grote impact omdat ze energie geven en kennisdeling stimuleren.”

Stad en land complementair

Daarnaast worden in het gebied drie thematische ‘poorten’ onderscheiden voor gebiedsontswikkeling:

• De ondernemende Peel: het gebied waar ruimte wordt gemaakt voor innovatieve, duurzame bedrijvigheid en toekomstbestendige landbouw.
• De leefbare Peel: het gebied waar de nadruk ligt op een gezonde, veilige en aantrekkelijke woon- en leefomgeving voor inwoners.
• De natuurlijke Peel: het gebied waar natuurherstel, biodiversiteit en waterkwaliteit centraal staan.

In onze regio liggen vooral kansen in de ondernemende en leefbare Peel. Joan: “We hebben met de minister afgesproken dat we hiervoor een programma maken in 2026. Het programma voor de natuurlijke Peel gaat over de stikstofaanpak en hydrologie in en rond Natura 2000 gebieden. De hiervoor gereserveerde 300 miljoen van het kabinet zullen vooral worden besteed in Zuidoost-Brabant en Noord- en Midden-Limburg. “Stad en land moeten we daarbij niet tegenover elkaar zetten”, voegt Joan daaraan toe. “Ze zijn complementair. De stad heeft het land nodig voor energie, rust en ruimte. En andersom profiteert het land van stedelijke voorzieningen en economie.”

Regio Deal ’t Goeie Leven

De komende vier jaar krijgen het RNOB-programma Vitale leefomgeving én NOVEX De Peel een extra impuls vanuit de Regio Deal ’t Goeie Leven. Vanuit het programma Complexe gebiedsprocessen krijgen drie grote gebiedsontwikkelingen extra ondersteuning: Aadal-noord (gemeenten Bernheze en Meierijstad), Dommelvallei (gemeenten Boxtel en Sint-Michielsgestel) en Noordelijke Peelpoort (met name gemeenten Land van Cuijk en Maashorst). 

“Alle drie draaien om natuur en water, en in de Noordelijke Peelpoort speelt ook economische ontwikkeling een belangrijke rol”, aldus Joan. “Daarnaast wordt er geïnvesteerd in landschapsparken – de groene schil tussen stad en land – en in de groen-blauwe dooradering die belangrijke gebieden met elkaar verbindt. Door de Regio Deal kunnen we dit stevige en samenhangend concept versnellen en nóg duidelijker laten zien waar we als regio naartoe willen.”

Grensoverstijgend werken

Joan is duidelijk in zijn oproep aan bestuurders en professionals: “Als het ingewikkeld is, zoek elkaar dan op. Want alleen zo kunnen we Noordoost-Brabant mooier, gezonder en toekomstbestendig maken. Problemen én oplossingen houden zich niet aan gemeentegrenzen. Die grenzen bestaan vooral in onze hoofden. Onze inwoners trekken zich er niets van aan. Laten wij dat dan ook niet doen.”